دارو و درمان

علل خشکی دهان:

خشکی دهان یکی از علائمی است که ممکن است همۀ افراد را مبتلا سازد اما با افزایش سن، دهان بیشتر خشک می‌شود. برای رفع این اشکال، باید عواملی که در کم شدن بزاق دهان دخالت دارند را شناخت و دانست که چه طور می‌توان خشکی دهان را درمان کرد؟ و عوارض وابسته به سندروم دهان خشک کدامند؟
 اغلب اوقات، دهان افراد مسن خشک است . در واقع با افزایش سن، تولید بزاق به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد.اغلب اوقات دهان افراد مسن خشک است، و احساس می‌کنند زبان شان حالت "چسبندگی" دارد.
اما این پدیده ممکن است با استفاده از برخی داروها (آنتی هیستامین ها، ضد افسردگی ها، آرام بخش ها، مسکن ها، داروهای فشار خون بالا، داروهای شیمی درمانی و...) تشدید شود، داروهایی که ممکن است برخی سالمندان هم زمان تعدادی از آنها را مصرف کنند؛ علاوه بر این باید برخی بیماری ها (سندروم دهان خشک، بیماری های خود ایمنی، بیماری پارکینسون، صدمات قلبی عروقی، بیماری آلزایمر، افسردگی، اضطراب و...) را نیز به عوامل خشکی دهان اضافه کرد.

چه چیزی باعث خشکی دهان می‌شود؟

این ناراحتی نتیجه‌ی اختلال غدد بزاقی است. عوامل بسیاری وجود دارد که می‌تواند بر عملکرد این غدد تاثیر بگذارد، و بعضی از آنها به قرار زیر هستند.

۱. مصرف دارو

مصرف دارو احتمال خشکی دهان را افزایش می‌دهد. گفته می‌شود بسیاری از داروهای بدون نسخه، مانند آن‌هایی که برای درمان افسردگی و فشار خون بالا استفاده می‌شوند، عوارض جانبی دارند که خشکی دهان یکی از آنها است.

۲. سالخوردگی

توانایی طبیعی بدن در عملکرد عادی با تغییر سن تغییر می‌کند. این، همزمان با مصرف داروهای مختلف، در افراد مسن به خشکی دهان منجر می‌شود.

۳. آسیب عصبی

اگر در اطراف سر یا گردن دچار آسیب دیدگی شده باشید، احتمال آسیب عصبی در شما افزایش می‌یابد. اگر نزدیک سرتان تحت عمل جراحی قرار گرفته باشید نیز این احتمال افزایش پیدا می‌کند. بنابراین آسیب عصبی می‌تواند به عدم عملکرد غدد بزاقی، و خشکی دهان منجر شود.

۴. سیگار کشیدن

هرچند سیگار کشیدن باعث آن نمی‌شود، اما می‌تواند ناراحتی موجود را بدتر کند.

۵. استرس

اغلب اضطراب بعد از استرس رخ می‌دهد، و این یکی از دلایل ابتلا به خشکی دهان است. شرایطی که به تنش و آشفتگی منجر می‌شوند نیز به خشکی دهان منجر می‌شوند.

۶. سایر شرایط سلامتی

خشکی دهان می‌تواند در نتیجه‌ی سایر مشکلات و ناراحتی‌ها مانند تب یا دیابت نیز رخ دهد. این یکی از عوارض جانبی بسیاری از بیماری‌ها مانند اچ‌آی‌وی/ایدز و آلزایمر است. خشکی دهان همچنین یکی از رایج‌ترین علائم بیماری تیروئید است.

۷. بارداری

بدن شما در طول دوران بارداری دچار تغییرات هورمونی بسیاری می‌شود. در بعضی از موارد، زنان حامله دیابت بارداری را نیز تجربه می‌کنند. این عوامل اغلب به خشکی دهان و زبان منجر می‌شوند.

۸. تنفس دهانی

نفس کشیدن از طریق دهان، به خصوص هنگام خواب، دلیل دیگری برای خشکی دهان است. این موضوع اساسا هنگام شب اتفاق می‌افتد، و افراد اغلب صبح‌ها با گلو درد و لب‌های ترک خورده از خواب بیدار می‌شوند.

اکنون که از علت‌های خشکی دهان آگاه شدیم، بگذارید نگاهی به علائمی بیندازیم که خشکی دهان به همراه می‌آورد.

علائم خشکی دهان کدامند؟

خشکی دهان معمولا با چند علامت و نشانه همراه است. این علائم شامل موارد زیر می‌شوند:

۱. احساس خشکی و خامی در دهان

۲. گلو درد: خشکی گلو و صدای خش دار

۳. تشنگی: خشکی دهان و تشنگی با هم اتفاق می‌افتند. کم شدن آب بدن یکی از دلایل اصلی خشکی دهان است.

۴. دیسفاژی: دشواری در صحبت کردن یا بلعیدن.

۵. کاهش توانایی چشیدن

۶. لب‌های خشک و ترک خورده

۷. سفیدی زبان: خشکی دهان به رشد باکتری‌ها و عفونت قارچی در دهان منجر می‌شود. این امر به سفید شدن زبان منتج می‌شود.

۸. لثه‌های رنگ باخته

۹. سردرد: خشکی دهان می‌تواند نشانه‌ی کم شدن آب بدن باشد. شایع است که سردردها به خاطر کم شدن آب بدن به وجود می‌آیند.

۱۰. بوی بد دهان: خشکی دهان رشد باکتری‌ها را تسریع می‌کند و این به نوبهی خود باعث بوی بد دهان می‌شود.

۱۱. سرفه‌های خشک و خشکی حفره‌های بینی

۱۲. خشک شدن گوشه‌های دهان

۱۳. دردها و زخم‌ها

۱۴. خونریزی لثه و پوسیدگی دندان‌ها

این‌ علائم اغلب از ملایم تا متوسط هستند و انجام چند درمان خانگی ساده می‌تواند به از بین بردن آنها کمک کند.

درمان  خانگی خشکی دهان:

۱- داشتن دندان های سالم یکی از عواملی است که از خشک شدن دهان جلوگیری می کند. حداقل سه بار مسواک زدن در شبانه روز، سبب تمیزی دندان ها شده و دهان را نیز مرطوب نگه می دارد.

۲- نوشیدن مقدار کافی آب در طی شبانه روز برای هر فردی لازم است که این میزان با گرم شدن هوا، بیشتر می شود.

۳- به افرادی که دچار خشکی دهان هستند، توصیه می شود حداقل سالی دو مرتبه به دندان پزشک مراجعه کنند و از سالم بودن دندان های خود اطمینان کافی کسب کنند، زیرا خشکی دهان باعث تسریع خرابی دندان ها می شود. هم چنین دندان پزشک می تواند با بررسی دهان فرد، توصیه های لازم را جهت جلوگیری از خشک شدن دهان ارائه دهد.

۴- جویدن آدامس بدون قند، ارزان ترین و شاید لذت بخش ترین توصیه برای جلوگیری از خشک شدن دهان باشد. جویدن آدامس به تولید و ترشح بزاق کمک زیادی می کند و در تمام اوقات امکان دسترسی به آن برای همه وجود دارد. البته مصرف آدامس های بدون قند توصیه می شود، زیرا مصرف آدامس های دارای قند به سلامت دندان ها آسیب جدی وارد می کند.

۵- به افرادی که از خشکی دهان رنج می برند توصیه می شود که از مصرف نوشیدنی های کافئین دار مانند چای، قهوه و نوشابه سیاه (کولا) خودداری کنند. هم چنین مصرف سیگار و توتون و تنباکو را قطع کنند و هرگز از الکل استفاده نکنند و به طور مرتب داروی خشکی دهان و دهان شوی استفاده کنند.

۶- به افرادی که از خشکی دهان رنج می برند توصیه می شود که رطوبت محیط زندگی خود را بالا ببرند و از دستگاه بخور در اتاق خود استفاده کنند تا خشک شدن دهان را کمتر احساس کنند.

۷- مقداری آلوئه ورا را به لثه ها و گونه هایتان از داخل دهان بمالید و یک ساعت صبر کنید. پس از یک ساعت اقدام به خوردن و یا آشامیدن کنید. آلوئه ورا علاوه بر مرطوب نگه داشتن دهان، به پاکسازی دهان و دندان نیز کمک زیادی می کند.

۸- نوشیدن چای سبز، دمنوش بابونه و یا دم کرده زنجبیل برای تحریک ترشح بزاق مفید است.
۹- لیمو استفاده کنید.

اسید سیتریک موجود در لیمو و آبلیمو می‌تواند به سرعت تولید بزاق را تحریک کند و همچنین از دهان در برابر عفونت‌هایی که بوی بد دهان و دیگر مسائل دهان و دندان را موجب می‌شوند، محافظت کند. می‌توانید یک برش لیمو را روی زبان خود بمالید، آبلیمو را با عسل ترکیب کنید، یا تنها آب یک لیمو را مصرف کنید تا خشکی دهان برطرف شود.

۱۰- آب بیشتر بنوشید.

کم آبی بدن یکی از دلایل خشکی دهان محسوب می‌شود. اگر میزان مصرف آب روزانه خود را افزایش دهید، احتمال کمتری دارد تا به خشکی دهان مبتلا شوید زیرا ترشح بزاق افزایش می‌یابد و همچنین گلو، لثه‌ها و لب‌ها روان سازی می‌شوند.

۱۱- روغن هسته انگور موثر است.

روغن هسته انگور از ویژگی‌های مرطوب کنندگی طبیعی بهره می‌برد و از این رو، گزینه ای خوب برای پیشگیری یا از بین بردن نشانه‌های خشکی دهان محسوب می‌شود. تنها کافی است مقداری روغن هسته انگور را روی لثه‌ها و زبان خود بمالید و برای چند ساعت دهان خود را مرطوب و هیدارته نگه دارید.

۱۲- مرطوب کننده هوا استفاده کنید.

اگر به طور مرتب نیمه شب با خشکی دهان از خواب بیدار می‌شوید، ممکن است محیطی که در آن حضور دارید هوایی بیش از اندازه خشک دارد. استفاده از یک دستگاه مرطوب‌کننده می‌تواند میزان رطوبت هوا را افزایش داده و روشی راحت و موثر در رفع خشکی دهان و حصول اطمینان از خواب راحت شبانه باشد.

۱۳- آیا داروی جدید استفاده می کنید؟

اگر به تازگی مصرف دارویی جدید را آغاز کرده اید و تا پیش از آن مشکل خشکی دهان نداشتید، با پزشک خود درباره تجویز دارویی دیگر صحبت کنید. برخی داروها موجب خشکی دهان می‌شوند.

۱۴ آبنبات هم موثر است.

برخی شواهد نشان داده اند که مکیدن آبنبات می‌توانند ترشح بزاق را به سرعت تحریک کنند. البته استفاده از محصولات بدون قند را فراموش نکنید.

۱۵- تغییر الگوی تنفس

تنفس مداوم از راه دهان یکی از مورادی است که می‌تواند به سرعت خشکی دهان را موجب شود. ورود مداوم هوای خشک به دهان و گلو موجب از بین رفتن آب در این قسمت‌ها می‌شود و از این رو، خشکی دهان شکل می‌گیرد. با تغییر الگوی تنفس و تلاش برای تنفس از طریق بینی، خشکی دهان را کمتر تجربه خواهید کرد.

۱۶- ترک سیگار مهم است.

کلیه محصولات دارای تنباکو خشکی دهان را موجب می‌شوند. اگر به طور مرتب سیگار می‌کشید یا تنباکو می‌جوید، جای شگفتی نیست که با خشکی دهان مواجه شوید. بهترین روش برای از بین بردن این مشکل چیزی جز ترک محصولات دارای تنباکو نیست. این کار نه تنها برای رفع خشکی دهان خوب است، بلکه فواید سلامت بسیار دیگری نیز دارد.

۱۶- کاهش مصرف کافئین

مطالعات نشان داده اند که کافئین می‌تواند موجب کم آبی بدن و همچنین خشکی دهان شود. از این رو، حذف یا کاهش مصرف کافئین می‌تواند تاثیر قابل توجهی در رفع خشکی دهان و ترشح بزاق داشته باشد.

۱۷- فلفل کاین را امتحان کنید.

هنگامی که جوانه چشایی و پایانه‌های عصبی محرک شدیدی را تجربه می‌کنند، واکنش طبیعی بدن ترشح بزاق است. به عنوان مثال، هنگام خوردن غذای تند، بزاق برای تسکین احساس سوزش ترشح می‌شود. پس اگر از خشکی دهان رنج می‌برید، مقداری پودر فلفل کاین را روی زبان یا لثه‌های خود بمالید.

۱۸- آلوئه ورا سرشار از آنتی اکسیدان‌ است.

استفاده از آلوئه ورا یکی از قدیمی‌ترین و مورد اعتمادترین درمان‌ها برای خشکی دهان است. آلوئه ورا سرشار از آنتی اکسیدان‌ها، مواد مغذی، و مواد طبیعی مرطوب کننده است و همچنین می‌تواند تولید بزاق را تحریک کند. افزون بر این، آلوئه ورا می‌تواند عملکرد جوانه‌های چشایی را بهبود ببخشد و از عفونت دهان و دندان پیشگیری کند.

برای رفع خشکی دهان باید چکار هایی انجام داد؟

- از خمیر دندان و دهانشویه هایی استفاده کنید که حاوی فلوراید هستند.

- پس از هر وعده غذایی دهان خود را با آب گرم بخوبی بشویید.

- حتما علاوه بر مسواک زدن از نخ دندان نیز استفاده کنید.

- آب بیشتری بنوشید. (از دیگر مایعات بدون قند نیز میتوانید استفاده کنید.)

- از مصرف قهوه و دیگر نوشیدنی های کافئین دارد بپرهیزید چراکه کافئین باعث خشکی دهان میشود.

چه کار هایی نباید انجام داد؟

- از خوردن غذا های تند و چرب بپرهیزید چراکه این غذا ها باعث تحریک دیواره داخلی دهان شده و با کارکرد غدد بزاقی نیز تداخل ایجاد میکند.

- از مصرف خوراکی های پر نمک و خشک مثل کلوچه ها، کراکر ها، انواع تست ها، نان خشک و... بپرهیزید.

- مواد غذایی مثل گوجه، پرتقال، سیب، گریپ فروت و انگور از جمله مواد غذایی اسیدی هستند که باید مصرف آن ها را کاهش دهید. این میوه ها با تغییر pH (میزان اسیدی) بدن باعث تکرر ادرار شده و همین امر خروج مایعات از بدن را افزایش داده و باعث خشکی دهان میشود.

- از مصرف دارو های آنتی هیستامین و ضد انعقاد ها بپرهیزید. البته اگر این دارو ها تجویز پزشک است حتما باید مصرف شود.

- از سیگار کشیدن، مصرف مواد مخدر و نوشیدن مشروبات الکلی بپرهیزید.